Kunstmatige ‘de-extinctie’ brengt geen ‘dierencultuur’ terug…

Even een losse gedachte…

Van verschillende kanten heb ik artikels gelezen over een zogenaamd ‘Project Lazarus’, dat zou moeten proberen om uitgestorven dieren terug te brengen door moderne DNA-technieken. Wetenschappers zijn zelfs al bezig met het terugbrengen van de in 1983 uitgestorven Australische maagbroedende kikker , wat een uniek beest was met het vermogen zijn (eh, haar) maag tijdelijk te veranderen in een orgaan dat functioneert als een baarmoeder…

Maar natuurlijk staan er wel wat spectaculairdere beesten op de lijst. Voor dinosaurussen is het spijtig genoeg te laat (sorry, geen Jurrasic park) maar dieren die recent zijn uitgestorven waarvan nog weefsel is bewaard gebleven, zoals de Wolharige mammoet, trekduif, buidelwolf, reuzenalk (de originele ‘pinguin’), oeros en dergelijke…

(en Waarom trouwens eigenlijk geen plant. De ‘glory pea’ bijvoorbeeld lijkt me een goede kandidaat)

Maar zelfs al kunnen we min of meer de soort terugbrengen, bij intelligentere soorten (vogels en zoogdieren zeker) is er het probleem van de ‘cultuur’ die verloren is, en die niet kan terugkomen. Alles wat een soort geleerd heeft en dat doorgegeven wordt op elke nieuwe generatie is compleet weg. Zoals mensen leren, groeien en zich ontwikkelen tot volwassen mensen op beide peilers van wat aangeleerd en ingeboren is (‘nurture’ en ‘nature’) zo is dat bij veel dieren ook. Denk aan de zang of de trekroute van vogels, het design van bepaalde nesten, specifieke tactieken van jacht of planten verzamelen of juist het ontwijken van roofdieren aangepast aan een bepaalde omgeving, en ga zo maar door…

Een oud Grieks verhaal vertelt over een koning die wilde weten wat de originele taal die de mens sprak, en die dus twee kinderen liet opvoeden door een ver verwijderde herder, die geen enkele taal mocht spreken met heb. De taal die ze tegen elkaar zouden spreken zou hij erkennen als de originele taal van de mens. Natuurlijk leerden de arme kinderen helemaal niet spreken en werden ze nooit ontwikkelde mensen…. Met bijvoorbeeld de trekduif of de mammoet zouden er gelijkaardige problemen zijn moesten we op één of andere manier een exemplaar of een groep exemplaren terugbrengen via DNA, ze zijn alles kwijt van cultuur en ervaring om te kunnen leven en komen in een totaal vreemde wereld terecht als een tabula rasa, terwijl we niet eens weten wat we hen zouden moeten proberen aan te leren…

Een oeros die je kloont en dan in de wei zet zal alleen maar een ongemakkelijke heel zielige koe zijn buiten haar element, net zoals het klonen van Socrates zijn gebeente ons niet veel zal leren over de oude grieken. Het is te hopen dat moesten we een soort terugbrengen en in een habitat brengen, dat ze in staat zijn vanuit tabula rase opnieuw te beginnen op één of andere manier, maar dat vraagt normaal een uitgebreide genenpoel waaruit de best aangepaste exemplaren zich kunnen voortplanten om zo een aangepast ras te geven. En ik twijfel eraan of een hele genenpoel terughalen in de mogelijkheden van de moderne wetenschap zit…

(Het idee om een neanderthaler of andere uitgestorven mensenras terug te brengen is natuurlijk nog problematisch. Het wezen dat gemaakt wordt is, een mens, een kind, dat mensenrechten heeft, en niet mag gezien worden als een zielloos experiment. En als het mislukt dan hebben wij een mens genaakt en lijden gegeven.)

Bram

megafauna

And now for something completely different… Megafauna, oftewel de groteren onder de dieren die met ons deze planeet delen. Het woord  staat (zoals makkelijk af te leiden is) voor grote dieren. Vanaf welke grootte daar is discussie over, maar ik gebruik het nu redelijk algemeen, voor alle dieren vanaf de grootte van ongeveer een hertje. Dieren die een lange levensduur hebben, en hoog in de voedselketen staan. Dieren die groot zijn en dus ons makkelijk in de weg kunnen lopen, maar die soms ook handig zijn omdat ze veel vlees hebben. Iets wat dus niet zo makkelijk samengaat met menselijke beschaving, zeker als ze zo intensief en allesomvattend als de onze is.

In belgië hebben we van wilde  landdieren (een paar roofvogel-dwaalgasten daargelaten als de gieren van vorig jaar) als inheemse megafauna vooral een paar hertensoorten en het wilde zwijn over. Het grootste roofdier is de vos, dus in feite is er geen toppredator aanwezig (behalve homo sapiens). Eigenlijk zijn we dus het merendeel van onze megafauna kwijt, en dat is al een tijdje aan de gand.

De echt grote soorten als mammoet, wolharige neushoorn en holenleeuw zijn natuurlijk allang weg, en zullen nooit terugkomen, omdat ze helemaal uitgestorven zijn over de hele planeet. Of hun uitsterven door mensen veroorzaakt was of klimatologische oorzaken had is nog een onderwerp van discussie onder wetenschappers. Maar bij de hedendaagse,  meer gangbare en alleen hier uitgestorven soorten, of soorten waarvan tenminste nog heel naaste verwanten zijn (paard, rund,…), is de kwestie anders natuurlijk. Die hebben hier veel langer gezeten: in de romeinse tijd zaten hier in deze streken bijvoorbeeld nog onder andere bizons, elanden, oerossen, paarden, lynxen en wolven. De meeste van die dieren zijn pas in de late middeleeuwen uit onze streken verdwenen, toen wij mensen in aantal groeiden, en betere technologie hadden, beide zijn belangrijke factoren bij extincties. Maar als illustratie: de eland bijvoorbeeld heeft hier minstens nog rondgelopen tot rond het jaar duizend, de bruine beer zelfs nog iets langer. Ook de oeros en de Tarpan (europees wild paard) zijn we kwijt uit die laat-middeleeuwse periode. De grote roofvogels zijn ook verdwenen, en om de rij af te maken: de laatste wolf in belgie is zo’n 150 jaar geleden geschoten. Toen was het zelfs al belgë, en als ik mij niet vergis heb ik die ooit ergens in opgezette vorm in een museum zien staan…

Toen onze beschaving groter werd, en er meer mensen kwamen, die meer voedsel moesten hebben was er minder en minder plaats voor andere wezens om te leven. Ook werd er in die uitbreidingsfase natuurlijk meer gejaagd om eten tot bepaalde dieren volledig leeggejaagd werden. Dat is trouwens niet alleen iets waar wij beschaafden schuldig aan zijn: In Nieuw-Zeeland kwamen tot ongeveer dezelfde periode een aantal reuzenvogels van de Moa-familie voor, maar die zijn allemaal opgevreten door de Maori’s… (zie mijn vroegere post over de adelaar van Haast) Ook primitieve volkeren kunnen ecologische rampen veroorzaken, er zijn er natuurlijk die meer in harmonie met de natuur leven, maar dat hoeft niet het geval te zijn. Het ‘noble savage’ idee is maar een romantisch droombeeld in de meeste gevallen…

Terug naar onze streken, waar de mens uitbreidde en de dieren (en planten, en bossen, en hele ecosystemen) moesten wijken. Grote dieren waren een bedreiging. En ofwel temden we ze en gebruikten we ze en hadden ze volledig onder controle, ofwel moesten ze maar zien te overleven in de gebieden die overbleven om te overleven. Hoe groter het dier, hoe moeilijker… En zo verdwenen ze hier dus één voor één, en werden ze vervangen door mensen, en door koeien, schapen, geiten en paarden die volledig van ons afhankelijk waren… Tot we alleen nog een paar herten en hier en daar wat wilde zwijnen over hadden (voor de jacht ook leuk natuurlijk) De menselijke beschaving is natuurlijk afhankelijk van het ‘onderwerpen’ en ‘overwinnen’ van de natuur. (Al kunnen we ons eigen ego niet eens overwinnen…) en dus was het logisch om een zelfgemaakte omgeving te prefereren, waar geen wolven en beren de rust kwamen verstoren.

En dat hebben we nu…
wordt vervolgt…

shalom

Bram