Kunstmatige ‘de-extinctie’ brengt geen ‘dierencultuur’ terug…

Even een losse gedachte…

Van verschillende kanten heb ik artikels gelezen over een zogenaamd ‘Project Lazarus’, dat zou moeten proberen om uitgestorven dieren terug te brengen door moderne DNA-technieken. Wetenschappers zijn zelfs al bezig met het terugbrengen van de in 1983 uitgestorven Australische maagbroedende kikker , wat een uniek beest was met het vermogen zijn (eh, haar) maag tijdelijk te veranderen in een orgaan dat functioneert als een baarmoeder…

Maar natuurlijk staan er wel wat spectaculairdere beesten op de lijst. Voor dinosaurussen is het spijtig genoeg te laat (sorry, geen Jurrasic park) maar dieren die recent zijn uitgestorven waarvan nog weefsel is bewaard gebleven, zoals de Wolharige mammoet, trekduif, buidelwolf, reuzenalk (de originele ‘pinguin’), oeros en dergelijke…

(en Waarom trouwens eigenlijk geen plant. De ‘glory pea’ bijvoorbeeld lijkt me een goede kandidaat)

Maar zelfs al kunnen we min of meer de soort terugbrengen, bij intelligentere soorten (vogels en zoogdieren zeker) is er het probleem van de ‘cultuur’ die verloren is, en die niet kan terugkomen. Alles wat een soort geleerd heeft en dat doorgegeven wordt op elke nieuwe generatie is compleet weg. Zoals mensen leren, groeien en zich ontwikkelen tot volwassen mensen op beide peilers van wat aangeleerd en ingeboren is (‘nurture’ en ‘nature’) zo is dat bij veel dieren ook. Denk aan de zang of de trekroute van vogels, het design van bepaalde nesten, specifieke tactieken van jacht of planten verzamelen of juist het ontwijken van roofdieren aangepast aan een bepaalde omgeving, en ga zo maar door…

Een oud Grieks verhaal vertelt over een koning die wilde weten wat de originele taal die de mens sprak, en die dus twee kinderen liet opvoeden door een ver verwijderde herder, die geen enkele taal mocht spreken met heb. De taal die ze tegen elkaar zouden spreken zou hij erkennen als de originele taal van de mens. Natuurlijk leerden de arme kinderen helemaal niet spreken en werden ze nooit ontwikkelde mensen…. Met bijvoorbeeld de trekduif of de mammoet zouden er gelijkaardige problemen zijn moesten we op één of andere manier een exemplaar of een groep exemplaren terugbrengen via DNA, ze zijn alles kwijt van cultuur en ervaring om te kunnen leven en komen in een totaal vreemde wereld terecht als een tabula rasa, terwijl we niet eens weten wat we hen zouden moeten proberen aan te leren…

Een oeros die je kloont en dan in de wei zet zal alleen maar een ongemakkelijke heel zielige koe zijn buiten haar element, net zoals het klonen van Socrates zijn gebeente ons niet veel zal leren over de oude grieken. Het is te hopen dat moesten we een soort terugbrengen en in een habitat brengen, dat ze in staat zijn vanuit tabula rase opnieuw te beginnen op één of andere manier, maar dat vraagt normaal een uitgebreide genenpoel waaruit de best aangepaste exemplaren zich kunnen voortplanten om zo een aangepast ras te geven. En ik twijfel eraan of een hele genenpoel terughalen in de mogelijkheden van de moderne wetenschap zit…

(Het idee om een neanderthaler of andere uitgestorven mensenras terug te brengen is natuurlijk nog problematisch. Het wezen dat gemaakt wordt is, een mens, een kind, dat mensenrechten heeft, en niet mag gezien worden als een zielloos experiment. En als het mislukt dan hebben wij een mens genaakt en lijden gegeven.)

Bram

De gevaarlijke irrationaliteit van ‘winstoptimalisatie eerst’.

When the Last Tree Is Cut Down, the Last Fish Eaten, and the Last Stream Poisoned, You Will Realize That You Cannot Eat Money (Indiaans spreekwoord)

Each one lost
is everyone’s loss you see
each one lost is a vital part of you and me
(Bruce Cockburn)

Ik las net een een interessant stukje op low impact man over het nut van stadslandbouw, en de  functies daarvan, waarvan ook de economische functie:

Tenslotte bleek ook dat stadslandbouw een ‘politieke functie’ kan hebben. Dit door te produceren buiten het dominante commercieel systeem, door zelf voedsel te telen en te verwerken, door voedselproductie terug uit het kapitalistisch model te halen.

Wat dat laatste betreft had ik toch een meningsverschil met Xavier Gellynck, een landbouwecononoom van de UGent. Hij vond dat een aantal mensen rond te tafel te veel vanuit emoties reageerden en stelde dat ons huidig voedselsysteem toch een erg efficiënt en rationeel systeem is waardoor het lukt onze bevolking ruimschoots te voeden. Toen ik vroeg om uit te leggen wat er rationeel is aan een systeem waar een derde van het voedsel wordt weggegooid, waar bijna een miljard mensen te weinig eten hebben en 1,2 miljard last heeft van obesitas, waar ontbossing en methaanproductie nefaste gevolgen hebben voor het klimaat en waar watervoorraden en bodem onherstelbare schade oplopen door de grootschalige productiemethodes was het antwoord dat het inderdaad logisch en rationeel is vanuit het oogpunt van winstmaximalisatie. En dit is nu eenmaal het leidend principe in onze wereld.

Een eerlijk antwoord in elk geval, wat impliceert dat zolang winstmaximalisatie als rationeel wordt gezien al de rest moet wijken. Ik hoop dus dat de studenten in de zaal begrepen hebben dat het over veel meer gaat dan tomaten kweken in pet-flessen. Het gaat uiteindelijk om het in vraag stellen van een verwoestend voedselsysteem en het lokaal opbouwen van alternatieven. Voedsel kan dus een belangrijke rol spelen in de noodzakelijke transitie. De keuze voor wat je eet is dus meer een meer een politieke daad.

Behoorlijk beangstigend en allesbehalve rationeel vind ik die manier van denken, en een beetje beschamend voor zij die in de neo-verlichtingstraditie ronddartelen dat ze het idee van de rationaliteit op deze manier laten verwateren en ontzenuwen.  Rationeel zou zijn om naar alle factoren te kijken en ze allemaal hun belang te geven, en winstbejag, zeker als het maar voor een kleine elite is, als een redelijk lage menselijke drift laten balanceren door en zelfs overschaduwen met meer belangrijke dingen als zorg voor onze gezondheid, het millieu, onze broers en zussen die ergens geboren zijn waar ze het minder goed hebber, etc…  De economie is een realiteit, ja, maar zeker niet de enige, en op termijn ook niet de belangrijkste.  Dat mensen door het onrecht in onze economische systemen die gebaseerd zijn op winstoptimalisatie sterven, en dat hele ecosystemen kapotgaan laat zien dat het laten primeren van winstoptimalisatie boven alles niet alleen irrationeel is, maar ook suïcidaal, waarbij het spijtig genoeg  niet de mensen die wel profiteren van de winst treft, maar vooral andere mensen, niet-menselijke aardlingen en ecosystemen. De realiteit is veel groter dan de economie, en dieren die uitsterven, kinderen die van de honger sterven terwijl er eten wordt weggegooid, zeeëen die opwarmen en verzuren, mensen die lijden aan allerlei welvaartsziekten door de ongezondheid van ons industrieel eten zijn meer reëel dan een ‘idee als geld dat vooral tussen onze oren bestaat.

In de oude tijden waren en barbaren die kinderen offerden aan de Moloch, wat een barbaars en dom idee was, maar niet zo barbaars en dom als een planeet (en heel veel medemensen) opofferen aan een kinderachtig idee als ‘winstoptimalisatie’, op zich een leugenachtig woord, als een paar mensen ergens geldelijke winst mee maken en al de rest verliest is er globaal gezien als we rationeel kijken helemaal GEEN WINST. Eigenlijk is het alleen weer een nieuwe incarnatie van wat Jezus de Mammon noemde…

Om een andere spreuk die van Jezus stamt te reparafraseren: ‘De mens (en de natuur)  is er niet voor de economie, de economie is er voor de mens (en de natuur)’. De ‘wetten van de markt’ zoals die door sommigen worden geïnterpreteerd zijn geen ijzeren wetten die gevolgd moeten worden voor alles. De menselijkheid moet voor alles, en de moderne wetenschap en techniek is op een heel gesofistikeerde manier in staat om allerlei natuurwetten te omzeilen, dus waarom zouden we de ‘economische wetten’ als een in steen gegoten wet zien?

Eigenlijk is het helemaal niet grappig, we sturen de planeet naar de haaien (die zelf ook uitsterven) en doen nog of het rationeel is ook. Spijtig dat hiermee heel de basis van het verlichtingsdenken waar ze zich op willen baseren mee wordt ondergraven, want uiteindelijk is het alleen maar het verdedigen van een irrationele traditie. Heel dit valse evangelie van winstoptimalisatie is gewoon een dominante manier van denken in onze cultuur die het status quo en bepaalde mensen die her zelf het meeste uithalen beschermt terwijl de rest van de schepping eronder lijdt en kreunt!

We moeten deze leugen en dit kinderlijk gecentreerd denken ontmaskeren voor het onze planeet kost!

peace

Bram

Hortum Brambonii

Geachte lezers…

Ik weet dat het hier nog steeds extreem stil is, maar ik heb een aankondiging te doen!

Naast mijn blogs van Brambonius in Nederlands en Engels heb ik vanaf nu ook ‘Hortus Brambonii‘ (latijn voor ‘de tuin van Brambonius) in beide talen. Deze blog zal meer gaan over natuur, tuinieren en een beetje alternatief koken. Er is ook een nieuwe Twitter feed aan verbonden.

Alle artikelen in deze categorie die hier of elders verschenen zijn zullen daar trouwens op termijn ook terug te vinden zijn!

Neem dus snel een kijkje op hortus Brambonii!!

peace

Bram

wilde groenten in en rond de moestuin (de vuylen spiegel)

Zelf je eigen groenten kweken heeft een aantal voordelen: Het maakt het niet alleen mogelijk om altijd vers voedsel te hebben, maar je een tuin onderhouden is leuk, gezond en soms ook heel rendabel. Bovendien weet je dan ook waar je eten vandaan komt en hoe het geteeld is, wat in deze tijd niet te onderschatten is. Vele bekende, maar ook onbekende groenten (zie ook mijn vorige artikel hierover) zijn makkelijk, of soms met iets meer moeite zelf te kweken, en soms veel smakelijker vers dan uit de winkel. Maar dat spreekt allemaal vanzelf, dus gaan we vandaag een stapje verder. soms, dikwijls zelfs, is er met een beetje aandacht zelfs een gratis bonus, die veel mensen gewoon compleet negeren: De wilde natuur zorgt dikwijls zelf ook al voor eetbare planten, zonder dat je zelf nog maar één zaadje in de grond hebt gestoken! En veel van deze ‘accidentele groenten’ worden door de meeste mensen als schadelijk onkruid bekeken, en horen als dusdanig zelfs in het rijtje thuis van hardnekkig bestreden planten!

Dikwijls hebben we een heel diep gewortelde neiging tot het maken van een scheiding tussen geplante en dus nuttige planten enerzijds, en spontaan opgekomen onkruid dat niet alleen onnuttig is, maar zo snel mogelijk vernietigd moet worden anderzijds. Deze houding is begrijpelijk, maar soms een beetje overdreven, en met zo’n instelling kunnen we een aantal lekkere gratis groenten missen (en soms ook nuttige geneeskruiden, maar dat is een ander onderwerp) die soms ook nog eens de basis kunnen vormen voor een paar niet alledaagse maar heel interessante gerechten!

(Lees verder @ de vuylen spiegel)

Pompoenbladeren-pinda-stoofpot met rijst en kipsaté

Op de valreep heb ik in de nazomer nog net de tijd om een recept te proberen dat al lang in mijn achterhoofd hangt om eens uit te proberen , maar waar ik nog altijd niet aan toegekomen was:  een Afrikaanse stoofpot van pompoenbladeren met pinda. Pompoen- en courgettebladeren zijn hele goed eetbaar, al is dat niet zo bekend hier. Maar bijvoorbeeld in Afrika worden er dus wel veel dingen mee gedaan, en het is voor iemand die wat pompoenen heeft staan een goedkope, lekkere en originele schotel en leuk extra’tje naast de pompoenenoogst zelf.

Gebruik wel liefst niet al te oude bladeren omdat ze nogal taai kunnen worden. En was ze heel grondig. Als er geen pompoenbladeren zijn kunnen andere bladgroenten gebruikt worden. In de Afrikaanse keuken wordt onder andere amarantblad gebruikt als alternatief dit recept, maar ik denk dat spinazie of het groen van snijbiet ook moet kunnen.

De variant op kipsaté heb ik zelf verzonnen, en had vaag de gewone saté uit de supermarkt in het achterhoofd, maar ook Japanse yakitori. Het gebruik van een baby-pompoentje (een heel jong onvolgroeid gewoon pompoentje ter grootte van een perzik) geeft een speciaal accent: de smaak zit ergens tussen pompoen en courgette in als je ze zo jong oogst.

(ik heb er spijt van dat ik geen foto’s heb gemaakt)

ingrediënten:

pompoenbladeren
1 ajuin
1 middelgrote tomaat
pindakaas
kerry
peper en zout

1 halve kipfilet
1 baby-pompoentje
1 halve paprika
japanse soya-saus
kipkruiden
witte wijn

rijst

Pompoenbladeren-pinda-stoofpot

Was de pompoenbladeren grondig, hak ze in kleine stukjes, en vul er ongeveer driekwart van een kleine kookpot mee. Voeg dan een in stukjes gehakte ajuin aan toe, en laat een tijdje sudderen met een minimum aan water in een gesloten pot. Laat zo even staan, tot de groenten al wat gestoofd en zacht zijn, en voeg de tomaat toe in kleine stukjes gehakt, en kruid met kerriepoeder, peper en zout naar smaak. Laat nog een tijdje staan tot de tomaat gaar is (zonodig een beetje water toevoegen) dan kan je 2 eetlepels pindakaas toevoegen en vanaf nu heel regelmatig blijven roeren (anders bakt bij aan) en nog even laten doorstoven.

Kipsaté

snijd een halve kipfilet in blokjes, en leg die minstens een kwartier te marineren in een mengeling van japanse soya-saus, kipkruiden, een beetje witte wijn, peper en zout. Snij de babij-pompoen in platte schijfjes en doe hetzelfde met de halve paprika.

Rijg de kipblokjes op een saté-stokje afgewisseld met de ene keer baby-pompoen, de andere keer paprika. Deze saté’s worden dan gebakken in de pan tot ze gaar zijn.

Rijst:

Gewoon naturel koken zoals je het anders zou doen. Plakrijst is het lekkerste denk ik.

‘Melganzenvoet eten’?

Mijn blog is recentelijk regelmatig gevonden op de zoekterm ‘Melganzenvoet eten’ en aanverwante termen als ‘Melganzenvoet giftig?’, dus voor mensen die zich afvragen of de Melganzenvoet eetbaar is: Ja, absoluut!

 

De melganzenvoet (Chenopodium album, zie foto)  is één van de meest algemene onkruiden op verstoorde en bewerkte grond  in veel gematigde gebieden, waaronder dit deel van Europa. Hij komt bijna overal op waar de grond omgewoeld wordt, omdat hij een eenjarige zaadbankplant is: de plant maakt in zijn korte leven van één seizoen heel veel zaden, die heel lang in de grond kunnen blijven zitten wachten tot te terug boven komen.

Dat de plant eetbaar is is helemaal geen nieuws: Hij wordt al gegeten sinds voorhistorische tijd. De kleine zwarte zaadjes zijn gevonden in oude graven, en ook de bladeren worden al heel lang gegeten door verschillende volkeren, en vroeger ook hier.

Met de zaden heb ik geen ervaring, ze zijn nogal klein frutselig om te oogsten denk ik, maar er zal wel een manier zijn om ze te verzamelen en bewerken die ik niet ken. De plant is trouwens nouwverwant met Quinoa (Chenopodium quinoa), een graan uit de andes dat tegenwoordig in elke biowinkel te vinden is. Maar ik houd het bij de bladeren, die soms in de moestuin meer opbrengst geven dan wat ik oorspronkelijk gezaaid had…

Zoals heel veel andere soorten in dezelfde familie, die ook spinazie bevat, melde- en ganzenvoetsooretn, maar ook bieten en amaranten, kunnen de bladeren heel goed gegeten worden. Jonge bladeren kunnen ook rauw gegeten worden, oudere bladeren worden best gekookt. De bloemen worden als ze jong zijn ook door sommigen gegeten trouwens. Persoonlijk vind ik Melganzenvoet (en de nauwverwante Boomspinazie Chenoposium giganteum) trouwens zelfs lekkerder en fijner van smaak dan de gewone spinazie!

Enkele opmerkingen moeten gegeven worden: zoals bij spinazie, zuring en rabarber moet opgelet worden door het relatief hoge oxaalzuurgehalte, dat voor mensen met reuma een punt van aandacht kan zijn. Verder moet zoals bij veel andere groene  bladgroenten opgelet worden als er teveel kunstmest gebruikt geweest is voor een te hoog nitraatgehalte in de bladeren. En bij verzamelen in het wild moet opgelet worden dat er geen onkruidverdelger gebruikt is natuurlijk…

Maar op zich, de melganzenvoet is even eetbaar als de spinazie die we in de winkel vinden, en op dezelfde manier te gebruiken is maar die volgens mij toch net iets beter smaakt. En op andere manieren kan hij ook gebruikt worden, maar met de zaden heb ik dus geen ervaring zelf.

(Een ander gebruikt van de plant in bepaalde teelten zoals bietenis de plant rond de teelt zetten, omdat bepaalde plaaginsecten als bladmineerders eerder Melganzenvoet eten dan de geteelde groeten…Maar dat is misschien niet helemaal relevant hier)

smakelijk allemaal

Bram

De Moa, symbool van moeder aarde?

Een stukje van wikipedia over de Moa’s, die ooit Nieuw-Zeeland bevolkten, dat ik trouwens al eens eerder geciteerd heb in een post over de ook genoemde Adelaar van Haast.  Het is een verhaal waar ik nog steeds niet bij kan, maar blijkbaar doet het verder niemand en is het maar een voetnootje van de geschiedenis van onze zuster, moeder aarde.

De moa’s waren grote niet-vliegende vogels die leefden in Nieuw-Zeeland. Er zijn op dit moment elf soorten bekend. In Nieuw-Zeeland namen zij de plaats in van de grote plantenetende zoogdieren die in de rest van de wereld gevonden konden worden, maar afwezig waren in Nieuw-Zeeland. Meer dan 2 miljoen jaar geleden waren deze vogels de dominante soorten in Nieuw-Zeeland, waarbij ze elk soort leefgebied bezetten, van zeeniveau tot in de hoge Nieuw-Zeelandse bergen.

De verschillende soorten moa’s hadden alleen de Haasts arend (Harpagornis moorei) te vrezen, voor de komst van de mens. Deze reusachtige roofvogel was de grootste adelaar die ooit geleefd heeft.

Ondanks sporen van een vroeger contact lijken de eerste Polynesische nederzettingen van Nieuw-Zeeland ontstaan te zijn in de late 13e eeuw. Deze Polynesische mensen waren de voorouders van de moderne Maori. Deze mensen bejaagden de moa’s sterk, wat de achteruitgang van de moapopulatie veroorzaakte. Moa’s waren net zoals andere grote langzaam voortplantende vogels kwetsbaar voor menselijke jacht. Andere oorzaken die de achteruitgang van de populaties veroorzaakten waren de toenemende menselijke bevolkingsgroei en het verlies van leefgebied doordat de vroege kolonisten de bossen kapten. De moa verdween van het menu van de Maori na 50-160 jaar en binnen 200 jaar van menselijke kolonisatie raakten de verschillende moa-soorten uitgestorven en vergeten.

Sta er eens even bij stil. Een land (eigenlijk twee eilanden) dat bevolkt wordt door reuzenvogels van verschillende  elf of meer soorten. Na de kolonisatie worden deze als voedsel gebruikt, maar na één of twee mensenmlevens is dit niet meer mogelijk omdat ze te zeldzaam zijn, en twee eeuwen later zijn ze uitgestorven en verdwenen naar het rijk van mythen en legenden.

Het gaat misschien een heel stuk trager, maar ik vrees dat ons globaal ecosysteem momenteel voor Moa aan het spelen is… Neem als voorbeeld onze beschaving zijn verslaving aan aardolie. Wij kunnen ons niet anders voorstellen dan er afhankelijk van te zijn, maar daarin zijn we niets anders dan een stelletje inboorlingen dat Moa-stoofpot opdient alsof het altijd zo geweest is en altijd zo zal zijn. Hoe dom zijn we? Ik mag dan sceptisch zijn soms over de almacht van wetenschap en techniek, ik geloof dat we als mens zeker in staat zijn om genoeg energiebronnen te vinden die hernieuwbaar zijn.

Zowiezo zijn we op de manier dat we nu bezig zijn roofbouw aan het plegen. Als iedereen dezelfde levensstandaard zou willen die wij hier in het Westen hebben (ook ik, die relatief ‘arm’ ben) zouden we meer planeten moeten hebben. En bovendien is ons type van wereldeconomie onmogelijk zonder goedkope arbeid in arme landen. Onze systemen zijn gebaseerd op onrecht en ongelijkheid, en op directe roofbouw soms. We zijn officieel de grootse massa-uitsterving sinds het verdwijnen van de dinosaurussen.

Ik weet niet of de Moa even lekker smaakte als een sushi met tonijn, mijn dochtertje zal als ze zo oud is als ik nu ben in geen geval in staat zijn om een goedkoop blikje tonijn te kopen in de Aldi zoals ik dat kan doen, maar als er nog tonijnen zijn dan zullen ze zeldzame beesten zijn.

Gaat Homo sapiens echt blijven doorrijden tegen 120 in een doodlopende straat?

Waarom doet dit ons niets?

WAAROM DOET DIT ONS NIETS????????

Schepper, wees ons genadig

Bram

Bramse ‘Aziatische’ fusiontafel met radijspeulen, boomspinazie en daglelies…

scampi's oriental, dikke rijstnoedels, groentencurry met radijspeulen, gebakken dagleliebloemen en wat rauwkost

Dit is weer één van die gerechten die ik opschrijf om niet te vergeten… Dat iemand toevallig alle ingredienten zou hebben en dezelfde schotels zou maken lijkt me sterk, maar het kan best inspirerend zijn. De ingrediënten die met * zijn aangeduid worden later besproken en zijn van eigen kweek.

Voor 2 personen (maar dan is er wel overschot) De Bramse Aziatische fusiontafel bestond uit 3 gerechten: groentencurry met radijspeulen, geroerbakken dagleliebloemen en scampi’s ‘oriental’, waarbij dikke rijstnoedels geserveerd werden, en nog wat rauwkost.  De volgorde van het klaarmaken van de gerechten is op eerst met de curry te beginnen, en pas later aan de daglelies, noedels en scampi’s.

Groentencurry met radijspeulen

ingrediënten:

radijspeulen, shungiku, boomspinazie, dagleliebloemen

• handjevol radijspeulen*
• 2 kropjes minipaksoi
• 1 wortel
• 1/3 komkommer
• 1/3 zoete aardappel
• handje boomspinaziebladeren*
• 1 ajuin
• kruiden: peper, zout, kerry madras, pili-pilihalf blokje groentenbouillon
• half blikje kokosmelk
• paar blaadje Shungiku*
• beetje olie

snijd de ajuin in 2 en dan verder in halve ringen, en fruit even in wat hete olie. Snijd dan de wortel in schijfjes, het stuk gepelde komkommer in reepjes, de zoete aardappel in blokjes en de minipaksoi in reepjes en laat dan samen stoven. Na 10 minuten de radijspeulen en de fijngehakte bladeren van de boomspinazie toevoegen, samen met twee glazen water en de kruiden, en een tijd laten doorkoken.

Voor het opdienen ‘blussen’ met een hald blikje kokosmelk, warm opdienen met dikke rijstnoedels.

Geroerbakken dagleliebloemen.

Ingrediënten:

• tiental verse dagleliebloemen of rijpe bloemknoppen*
• 1 kropje minipaksoi
• handje boomspinaziebladeren*
• paar bladeren shungiku*
• twee takjes citroenmelisse
• beetje olie

Maak de olie warm in de pan, en voeg dan de bloemen toe, de in stukken gehakte paksoi en boomspinazie, en de versnipperde blaadjes shungiku en citroenmelisse. Roeren tot alles er min of meer gaar uit ziet. (de bloemen krimpen enorm)

Scampi’s ‘oriental’

Ingrediënten:

• 1 ajuin
• 14 scampi’s
• oyster sauce
• gemberpoeder
• beetje olie

Fruit de ajuin in de olie tot hij een beetje bruin begint te zien, en voeg dan de scampi’s toe. Als de scampi’s half gaar zijn oyster sauce en gemberpoeder toevoegen, en blijven roeren tot alles gaar is. Warm opdienen!

De speciale ingrediënten:

Een aantal ingrediënten is heel standaard, een aantal totaal niet voor de hand liggend. De mini-paksoi heb ik deze keer uit de chinese supermarkt, maar is ook goed zelf te kweken. De boomspinazie is natuurlijk makkelijk te vervangen door echte spinazie, andere meldesoorten of nieuw-zeelandse spinazie, de radijspeulen, shungiku en dagleliebloemen zijn iets minder makkelijk te vervangen als je een gelijkaardig resultaat wil… wat niet wegneemt dat de currie zonder radijspeulen (of met sluimerwten) even lekker zou zijn…

radijspeulen, dagleliebloemen, boomspinazie, shungiku en citroenmelisse

radijspeulen:
Van de radijsplant (Raphanus sativus subsp. sativus) kunnen we niet alleen de knolletjes eten, maar ook bijna al de rest. Zo heb ik in het verleden het jonge loof al gebruikt voor een zomerse soep, en de bloemen doe ik regelmatig in de sla. Maar ook de jonge vruchten zijn verassend lekker. Ze hebben een eigen unieke smaak die ergens tussen sluimerwten en radijzen inzit, en zijn goed bruikbaar bijvoorbeeld in dit soort van curryschotels of in de wok, maar ook rauw zijn ze perfect te gebruiken in de sla. Pluk de vruchten, die officieel botanisch gezien geen peulen maar hauwen zijn wel jong, anders zijn ze taai en weinig smakelijk.

Een bedje doorgeschoten radijzen hoeft dus niet veroren te zijn, maar kan ingrediënten leveren voor een aantal lekkere en niet voor de hand liggende recepten!

Boomspinazie:

De boomspinazie (Chenopodium giganteum, soms ook ‘magentaspreen’ genoem) is een heel opvallende eenjarige bladplant, familie van de gewone melganzenvoet (één van de meest algemene onkruiden hier ten lande en in veel delen van de planeet) die heel sterk kan groeien, tot 3 meter naar het schijnt, vandaar de naam, en die een opvallend mooie violetpaarse kleur op de jonge bladeren heeft. Net zoals de meer ordinaire melganzenvoet vind ik hem lekkerder en meer karaktervol dan de gewone spinazie. Makkelijk te kweken, maar aan zaad komen is niet altijd even makkelijk. (De nieuwe tuin verkoopt hem als ‘fluo-melde’)

Daglelie:
De daglelie (Hemerocallis ssp) is niet alleen een prachtige tuinplant, maar ook een gegeerde groente in sommige streken. Alle delen van de plant zijn eetbaar naar verluidt, maar ik heb tot nu toe alleen de bloemen geprobeerd, die een redelijk neutrale, maar zoetige smaak hebben. Pluk de geopende bloemen, die maar één dag bloeien, of de volgroeide bloemknoppen.Ze zouden in Azië gedroogd te koop moeten zijn, maar zo heb ik ze nooit gezien. Eerder heb ik ze klaargemaakt als tempura.

Let op: Het is wel belangrijk de juiste plant te hebben, want andere lelie-achtigen en irissen kunnen heel giftig zijn. Dus niet in het wilde weg lelie-achtige bloemen gaan eten als je niet zeker bent met welke soort je te doen hebt..

Shungiku:
De shungiku of  gekroonde ganzenbloem (Chrysantemum coronarium) is Chrysantensoort die nauw verwant is met onze inheemse gele ganzenbloem, die in de traditionele japanse keuken als keukenkruid gebruikt wordt. Niet zo moeilijk te kweken, en met een heel eigen aroma dat een speciaal accent geeft.

Voor wie zich afvraagt wat de bloemen zijn waar de schotels mee versierd zijn: het zijn bloemen van doorgeschoten paksoi en zwaarherik (één van de soorten die als rucola/raketsla verkocht worden) beide heel goed eetbaar. Het paars in het potje rauwkost is van de boomspinazie!

smakelijk

Bram

een groene tertio (met mezelf)

Het katholieke blad Tertio staat deze week in een groen thema, met onder andere artikelen over ecologie en sociale rechtvaardigheid. Het verbaast mij altijd dat zoiets een nieuw idee zou zijn voor Christenen, en eerlijk gezegd zou ik zelf verwachten van onze katholieke vrienden dat zo’n onderwerp nu niet bepaald controversieel is. Maar zoals de acties van Ecokerk doen vermoeden is het onderwerp toch iets dat nog steeds sterk moet aangekaart worden…

Misschien ben ik te optimistisch. Maar zo heb ik zelf de katholieke kerk leren kennen als kind. In een katholieke lagere school was er veel aandacht voor broederlijk delen en naastenliefde, maar diezelfde leraars hadden ook veel aandacht voor millieubehoud en zorg voor de natuur. Misschien dat het een meer persoonlijke nadruk was van de onderwijzers zelf, maar het is zeker iets positief dat ik heb meegekregen uit het katholiek onderwijs als kind, waar broederlijk delen en WWF hand in hand gingen.

Ook in het middelbaar, toen ik zelf een tijdje in de werkgroep broederlijk delen zat, leken deze onderwerpen belangrijk te zijn. (Belangrijker dan het expliciet Christelijke soms…) en met het tonen van films als jungleburger, over het vernietigen van het regenwoud om er hamburgers te maken, en de invloed op millieu en de mensen daar, werd de connectie tussen millieuzorg en sociale rechtvaardigheid bij mij snel gelegd, toen al.

Ik heb altijd gedacht dat dat logisch was, en het is één van de dingen die ik geleerd heb waar ik het katholiek onderwijs voor wil bedanken.

Anyway, wie de link al bekeken had naar Tertio: op de laatste paginga staat een interview met ondergetekende. Vraag me niet waarom ze van alle mensen op de planeet mij gecontacteerd hebben, maar dat is gebeurd…

groeten

Bram

Onze zuster, moeder Aarde

(Omdat dat katholieke kerk binnenkort bezig is met de Ecokerk-actie ‘de aarde op vakantie’ dacht ik dat ik bij wijze van bijval deze blogpost van op mijn Engelse blog best eens kon vertalen!)

En dan nu iets heel anders, maar daarom niet minder belangrijk, namelijk hoe bekijken en behandelen we onze zuster, Moeder Aarde, als Christenen?

Voor zij die denken dat het gebruiken van een titel als deze geïnspireerd is op vage new-age ideëen en pantheïstische Gaia-verering, je mag nog twee keer raden. Maar in feite citeer ik hier één van de belangrijkste en invloedrijkste Christenen van de laatste 2000 jaar, Fransiscus van Assisi, in zijn bekende zonnelied.

Dit lied/gebed is zo belangrijk dat ik hier de hele tekst geef:

Allerhoogste, almachtige, goede Heer,

van U zijn de lof, de roem, de eer en alle zegen.

U alleen, Allerhoogste, komen zij toe

en geen mens is waardig uw naam te noemen.

Wees geprezen, mijn Heer met al Uw schepselen,

vooral door mijnheer broeder zon,

die de dag is en door wie Gij ons verlicht.

En hij is mooi en straalt met grote pracht;

van U, Allerhoogste, draagt hij het teken.

Wees geprezen, mijn Heer, door zuster maan en de sterren.

Aan de hemel hebt Gij ze gevormd, helder en kostbaar en mooi.

Wees geprezen, mijn Heer, door broeder wind

en door de lucht, bewolkt of helder, en ieder jaargetijde,

door wie Gij het leven van uw schepselen onderhoudt.

Wees geprezen, mijn Heer, door zuster water,

die heel nuttig is en nederig, kostbaar en kuis.

Wees geprezen, mijn Heer, door broeder vuur,

door wie Gij voor ons de nacht verlicht;

en hij is mooi en vrolijk, stoer en sterk.

Wees geprezen, mijn Heer, door onze zuster, moeder aarde,

die ons voedt en leidt,

en allerlei vruchten voortbrengt, bonte bloemen en planten.

Wees geprezen, mijn Heer, door wie omwille van uw liefde

vergiffenis schenken, en ziekte en verdrukking dragen.

Gelukkig wie dat dragen in vrede,

want door U, Allerhoogste, worden zij gekroond.

Wees geprezen, mijn Heer, door onze zuster de lichamelijke dood,

die geen levend mens kan ontvluchten.

Wee hen die in doodzonde sterven;

gelukkig wie zij in uw allerheiligste wil vindt,

want de tweede dood zal hun geen kwaad doen.

Prijs en zegen mijn Heer,

en dank en dien Hem in grote nederigheid.

Over elk vers van het zonnelied kan een hoop gezegd worden, maar ik heb de tijd noch de kennis om daar mee bezig te zijn. Wel kan ik wijzen op de parallellen die er te zien zijn met psalm 148, waarin de natuurelementen en schepselen allerlei worden opgeroepen om God te prijzen. Dit thema vinden we meer in de bijbel, dat niet alleen mensen God aanbidden, maar dat de hele Schepping dat doet. Zoals in ‘laat de bomen van het veld in hun handen klappen’

Als we nu eens teruggaan naar ‘onze zuster, Moeder Aarde’. De aarde en haar ecosystemen maken deel uit van dezelfde Schepping waarvan ook wij een deeltje zijn, vandaar het woord ‘zuster’ dat Fransiscus gebruikt. Maar ze geeft ons ook alles wat we nodig hebben om in leven te blijven, dus kan ze ook als een moeder beschouwd worden. God heeft ons op deze planeet geplaatst en in dit globaal ecosysteem, waar er maar ééntje van is. Als we het vernielen, blijft er voor ons niks over!

Misschien een kleine opmerking: Ik zie Moeder aarde niet als een persoonlijke entiteit, ik gebruik de woorden alleen als metafoor. Maar ook zogenaamd wetenschappelijk materialistisch reductionisme doet de natuur weinig eer aan, en we kunnen zeker een beetje verzet gebruiken tegen dat soort naturalisme! Leven bestaat uit veel meer dan alleen materie en alle dingen die wetenschappelijk wegverklaard kunnen worden , en die manier van denken is een belediging aan het adres van de Opperste Kunstenaar!

Alles in deze Schepping is inderdaad het werk van Gods handen, die toch de Opperste Kunstenaar is. Als ik een kunstwerk zou maken, en iemand zou het vernielen, het helemaal niet respecteren, en uiteindelijk ontmantelen om er meer geld mee te kunnen verdienen, zou dat voor mij heel pijnlijk zijn. Ik denk dat het hetzelfde is met God. Als we opgedragen worden door Jezus in het grote gebod om van God te houden met alles qat we zijn, houdt dat ook in dat we van de Schepper moeten houden. En we kunnen de Schepper niet respecteren als we niet eens respect kunnen opbrengen voor Zijn schepping!

Hoe zit het met onze verantwoordelijkheid die we hebben om ‘de tuin te verzorgen’? Ik denk dat de recente groei van interesse in het concept van creation care onder evangelische Christenen niet onbelangrijk is. We worden soms beïnvloed door afschuwelijke theologiën die de hele Schepping bekijken als wegwerpproduct, vermist heel deze materiële wereld toch maar vernietigd zal worden door God en alle goede gelovigen opgenomen worden naar de hemel. Maar deze ideëen zijn in feite meer een gnostisch dualisme dan bijbels Christendom. Zoals de apostolische geloofsbelijdenis zegt, geloven we in de ‘opstanding van het lichaam’ in een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, zoals het boek openbaring het noemt. De hele incarnatie van Jezus bewijst dat de Schepping voor God van heel veel belang is!

Dus is mijn vraag nu: Wat denken jullie over onze zuster, Moeder Aarde? Hoe tonen jullie als Christen respect voor de Opperste Kunstenaar en het werk van Zijn handen?

(En dan heb ik het nog niet eens over al onze broeders en zusters op deze planeet, waarvan Jezus zegt dat we van hen moeten houden als van onszelf. Zetten we ons in voor zij die het minder goed hebben dan ons?)

Shalom

Bram